Sistemik dolaşım nedir ve nasıl çalışır?

Sistemik dolaşım, kalbin sol tarafından başlayarak vücudun tüm dokularına oksijen bakımından zengin kanı taşıyan ve bu dokulardan oksijeni tükenmiş kanı geri toplayan dolaşım sisteminin bir bölümüdür. Büyük dolaşım olarak da adlandırılır ve temel amacı, hücrelere oksijen ve besin sağlamak, aynı zamanda metabolik atık ürünleri (karbondioksit gibi) uzaklaştırmaktır. Bu süreç, dokuların canlılığını sürdürmesi ve vücudun homeostazının korunması için hayati önem taşır.

Sistemik dolaşımın çalışma mekanizması, kalp atışlarıyla senkronize bir şekilde gerçekleşen bir dizi adımdan oluşur. İşleyişi şu şekilde özetlenebilir:

• Kalbin sol ventrikülü (sol karıncık) kasılarak, oksijenlenmiş kanı aort adı verilen büyük atardamara pompalar.
• Aort, bu kanı daha küçük atardamarlar (arterler) aracılığıyla vücudun tüm bölgelerine (beyin, kaslar, organlar vb.) dağıtır.
• Atardamarlar, kılcal damarlara (kapiller) dallanır; burada oksijen ve besinler dokulara diffüzyonla geçerken, karbondioksit ve diğer atık maddeler kana geri alınır.
• Oksijeni tükenmiş kan, toplardamarlar (venler) yoluyla kalbin sağ atriumuna (sağ kulakçık) taşınır. Üst ve alt ana toplardamarlar (vena kava) bu süreçte kritik rol oynar.
• Sağ atriumdan kan, sağ ventriküle geçer ve buradan pulmoner dolaşıma (küçük dolaşım) gönderilerek tekrar oksijenlenmek üzere akciğerlere pompalanır. Bu, sistemik dolaşımın bir sonraki turu için hazırlık aşamasıdır.

Bu döngü, ortalama bir insanda dakikada 60-100 kez tekrarlanır ve kan basıncı, damar esnekliği gibi faktörlerle düzenlenir. Sistemik dolaşım, pulmoner dolaşımla birlikte çalışarak vücudun sürekli bir enerji ve temizlik sistemini oluşturur.